Το λεμφοίδημα και το λιποίδημα είναι δύο χρόνιες διαταραχές με παρόμοιο όνομα, που προκαλούν πρήξιμο στα άκρα μας, η κάθε μία με διαφορετικό τρόπο. Συχνά οι άνθρωποι μπερδεύουν αυτές τις δυο καταστάσεις μεταξύ τους γι’ αυτό θα ήταν χρήσιμο να εξηγήσουμε τις διαφορές τους, καθώς και τον κατάλληλο τρόπο αντιμετώπισής τους.
Λιποίδημα
Το λιποίδημα είναι μια χρόνια διαταραχή στο μεταβολισμό και την κατανομή του λίπους στο σώμα. Συνήθως χαρακτηρίζεται από δυσανάλογη εναπόθεση λίπους στο κάτω μέρος του σώματος (πχ. λεκάνη, έσω και έξω μηροί, γλουτοί, κάτω μέρος των ποδιών και αστράγαλοι) αλλά κάποιες φορές μπορεί να το δούμε και στα άνω άκρα. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, η συγκέντρωση του λίπους είναι τόσο μεγάλη που προκαλεί προβλήματα στις αρθρώσεις και την κινητικότητα του ατόμου. Είναι μια κατάσταση που εμφανίζεται και σε άνδρες αλλά, τη συναντούμε πολύ συχνότερα στις γυναίκες. Επίσης, έρευνες δείχνουν ότι είναι μια κατάσταση κληρονομική, που παρατηρείται και σε άλλα μέλη της οικογένειας του ατόμου που πάσχει. Τα αίτια εμφάνισης του λιποιδήματος είναι άγνωστα. Εμφανίζεται και επιδεινώνεται συχνότερα στις μεγάλες ορμονικές μεταβολές που συμβαίνουν στις γυναίκες ιδιαίτερα κατά την εφηβεία, την εγκυμοσύνη, ή την εμμηνόπαυση. Όσοι υποφέρουν από λιποίδημα συνήθως εμφανίζουν έντονες ορμονικές μεταβολές, δυσκολεύονται να σταθούν όρθιοι για πολύ ώρα, αναπτύσσουν συχνά μώλωπες χωρίς προφανή λόγο, είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι κατά το άγγιγμα στα σημεία όπου έχει εμφανιστεί το λιποίδημα ή αισθάνονται πόνο. Σε πολλές περιπτώσεις επηρεάζεται αρνητικά και η ψυχολογία των ανθρώπων με αυτή την κατάσταση. Επίσης, το λιποίδημα συχνά συνυπάρχει με φλεβικά προβλήματα. Τέλος, το λιποίδημα είναι μια εξελικτική νόσος η οποία τείνει να χειροτερεύει με τα χρόνια, γι’ αυτό απαιτεί συνεχή παρακολούθηση και διαχείριση.
Λεμφοίδημα
Το λεμφοίδημα είναι μια παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολική κατακράτηση λεμφικού υγρού σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, πιο συχνά όμως στα χέρια και/ή στα πόδια χαμηλά κάτι που προκαλεί οίδημα (πρήξιμο) στις συγκεκριμένες περιοχές του σώματος. Αυτό συμβαίνει γιατί έχει μπλοκάρει το λεμφικό σύστημα (πχ. γιατί τα λεμφαγγεία είναι πολύ λίγα ή για κάποιο λόγο μη λειτουργικά) εμποδίζοντας έτσι τη φυσιολογική λεμφική κυκλοφορία (δηλ. την παροχέτευση της λέμφου).
Το λεμφικό μας σύστημα αποτελείται από τα λεμφαγγεία και τους λεμφαδένες. Μια από τις βασικές λειτουργίες του συστήματος αυτού είναι να παραλαμβάνει με τα λεμφαγγεία το πλεόνασμα του μεσοκυττάριου υγρού (το οποίο μόλις παραλαμβάνεται από το λεμφικό μας σύστημα ονομάζεται λέμφος) να το μεταφέρει στους λεμφαδένες για φιλτράρισμα και να το επαναφέρει καθαρό από κυτταρικά απόβλητα, τοξίνες και ξένα σώματα στο καρδιαγγειακό σύστημα. Αν το λεμφικό σύστημα δε λειτουργεί σωστά, η λέμφος δεν μπορεί να κυκλοφορήσει ελεύθερα στο λεμφικό σύστημα με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται και να προκαλεί οίδημα.
Το λεμφοίδημα χωρίζεται σε διάφορα στάδια ανάλογα με την κλινική του βαρύτητα (δηλ. μπορεί να είναι από ήπιο έως σοβαρό) και μπορεί να είναι πρωτοπαθές (πχ. εκ γενετής δεν έχει αναπτυχθεί σωστά το λεμφικό σύστημα) ή δευτεροπαθές (δηλ. να είναι αποτέλεσμα μιας άλλης κατάστασης ή ασθένειας). Πιο συγκεκριμένα, το πρωτοπαθές λεμφοίδημα είναι συνήθως κληρονομικό και μπορεί να εμφανιστεί χωρίς προφανή λόγο κατά τη βρεφική ηλικία, στην εφηβεία, στην εγκυμοσύνη ή με τα χρόνια (πχ. μετά την ηλικία των 35 ετών). Το δευτεροπαθές λεμφοίδημα μπορεί να προκληθεί από τραυματισμό του λεμφικού συστήματος από χειρουργείο, έκθεση σε ακτινοβολία κατά τη θεραπεία για καρκίνο, χρόνια φλεβική ανεπάρκεια (φλεβολεμφοίδημα), εκτεταμένο έγκαυμα, λιποαναρρόφηση, χρόνια φλεγμονή και άλλα.
Είναι ενδιαφέρον να αναφέρουμε ότι το λεμφοίδημα μπορεί να προκληθεί και από το λιποίδημα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο αυξημένος λιπώδης ιστός που είναι χαρακτηριστικό του λιποιδήματος φορτίζει τα πολύ λεπτά λεμφικά αγγεία, εμποδίζοντας έτσι τη φυσιολογική ροή του λεμφικού υγρού, με αποτέλεσμα αυτό να συγκεντρώνεται και να δημιουργεί λεμφοίδημα.
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από λεμφοίδημα τείνουν να είναι πιο ανθεκτικοί στον πόνο κατά το άγγιγμα στις περιοχές που έχουν προσβληθεί σε σύγκριση με τους ανθρώπους που πάσχουν από λιποίδημα. Επίσης, δεν μελανιάζουν τόσο εύκολα. Το λεμφοίδημα μπορεί να γίνεται εντονότερο πριν την περίοδο ή όταν ο καιρός είναι πιο ζεστός και μπορεί να εμφανιστεί ή να είναι πιο έντονο στο ένα άκρο μόνο (ενώ στο λιποίδημα το πρήξιμο είναι συμμετρικό στα δύο άκρα). Επίσης, σε προχωρημένα στάδια, οι πληγείσες περιοχές με λεμφοίδημα μπορεί να είναι πιο ευάλωτες στις μολύνσεις.
Πως αντιμετωπίζουμε το λιποίδημα και το λεμφόιδημα;
Δυστυχώς ριζική θεραπεία δεν υπάρχει ούτε για το λιποίδημα ούτε για το λεμφοίδημα. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιοι τρόποι για να μειώσουμε τα συμπτώματα και το πρήξιμο (οίδημα) και να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής των πασχόντων.
Πρώτα θεραπεύουμε τα φλεβικά προβλήματα
Ελέγχουμε το φλεβικό δίκτυο των κάτω άκρων με κλινική και υπερηχογραφική εξέταση. Αν υπάρχουν φλεβικά προβλήματα (πχ. ανεπαρκής φλέβα, κιρσός, ομάδα ευρυαγγειών) τα θεραπεύουμε πριν προχωρήσουμε στη θεραπεία του οιδήματος, επειδή το οίδημα επιδεινώνεται όταν υπάρχουν παθολογικές φλέβες στα πόδια.
Τρόποι αντιμετώπισης για λιποίδημα
- Διατήρηση του φυσιολογικού σωματικού βάρους χωρίς αυξομειώσεις
- Ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή
- Άσκηση
- Εξειδικευμένες τεχνικές τοπικών μηχανικών πιέσεων και μαλάξεων
- Ιατρικές κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης
- Λιποαναρρόφηση σε ειδικές περιπτώσεις.
Τρόποι αντιμετώπισης για λεμφοίδημα
Φάση Μείωσης/Εντατικής Αποσυμφόρησης
- Ειδική λεμφική μάλαξη
- Χρήση ειδικής συσκευής διαλείπουσας συμπίεσης και αποσυμπίεσης (Πρεσσοθεραπεία) που εφαρμόζει σταδιακή συμπίεση στο πάσχον σκέλος μετακινώντας το λεμφικό υγρό από την περιφέρεια προς τον κορμό.
- Εξειδικευμένη περίδεση με ειδικούς επιδέσμους
Φάση Συντήρησης
- Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους
- Συχνή τοποθέτηση του μέλους σε ανάρροπη θέση
- Αποφυγή παρατεταμένης ορθοστασίας
- Ήπια άσκηση
- Ιατρικές κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης
- Εκπαίδευση του ασθενή στην αυτοδιαχείριση
Παρόλο που δεν υπάρχει απόλυτη θεραπεία, η συνεχής παρακολούθηση και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων με την καθοδήγηση και επίβλεψη επαγγελματιών υγείας διαφορετικών ειδικοτήτων (πχ. διαιτολόγων, φλεβολόγων, φυσικοθεραπευτών, ειδικών στο λιποίδημα/λεμφοίδημα, πλαστικών χειρουργών, ψυχολόγων, κ.α.) μπορεί να προσφέρει σημαντική ανακούφιση και βελτίωση της ποιότητας ζωής (πχ. μείωση όγκου, βελτίωση του σχήματος του σώματος, βελτίωση κυκλοφορίας, ελάττωση του πόνου, ενίσχυση λειτουργικότητας, βελτίωση της ψυχολογίας, κ.α.).
Τι να θυμάστε
- Το λιποίδημα είναι μια χρόνια διαταραχή στο μεταβολισμό και την κατανομή του λίπους στο σώμα. Συνήθως χαρακτηρίζεται από δυσανάλογη εναπόθεση λίπους στο κάτω μέρος του σώματος.
- Το λεμφοίδημα είναι μια κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολική συγκέντρωση λεμφικού υγρού στα χέρια και/ή στα πόδια χαμηλά κάτι που προκαλεί οίδημα (πρήξιμο) στις συγκεκριμένες περιοχές του σώματος.
- Ενώ δεν υπάρχει μόνιμη θεραπεία για καμία από αυτές τις δύο καταστάσεις, υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης των συμπτωμάτων και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πασχόντων.
- Για να μάθετε περισσότερα για το λιποίδημα και το λεμφοίδημα καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισης των συμπτωμάτων, επικοινωνήστε με τον ιατρό Μάριο Βαλσάμη